Περιεμμηνόπαυση ονoμάζουμε την μεταβατική περίοδο 5-7 ετών που προηγείται της τελικής εμμήνου ρύσεως και άρα της εμμηνόπαυσης. Κατά την περιεμμηνόπαυση, τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται σταδιακά και αυτό σχετίζεται με αλλαγές στην ενεργειακή δαπάνη και στην πρόσληψη ενέργειας που οδηγούν σε αύξηση βάρους και μεταβολή της κατανομής του σωματικού λίπους.

Η ανάλυση σύστασης σώματος είναι ένα χρήσιμο κλινικό εργαλείο, καθώς είναι απλή, μη δαπανηρή και παρέχει πληροφορίες για τον δείκτη μάζας σώματος, το ποσοστό λίπους, τη σκελετική μάζα, τη λιπώδη μάζα και τον βασικό μεταβολικό ρυθμό.

Κλινική παρατήρηση του ιατρείου μας που ανακοινώθηκε στο Ευρωπα ι κό Συνέδριο Εμμηνόπαυσης στην Φλωρεντία τον Μάιο 2023 έδειξε ότι οι γυναίκες 43 έως 50 ετών είναι κάτα τα δύο τρίτα υπέρβαρες ή παχύσαρκες ήδη πριν την εμμηνόπαυση δυσχεραίνοντας με τον τρόπο αυτό την μετάβαση από το χρονικό διάστημα που βλέπουν περίοδο προς το χρονικό διάστημα μετά την εμμηνόπαυση.

Συμπέρασμα: Η ανάλυση της σύστασης σώματος στην περιεμμηνόπαυση μπορεί να μας δώσει μια γενική εικόνα για την υγεία και την ευεξία των γυναικών. Ένα στιγμιότυπο στην ηλικία της μετάβασης στην εμμηνόπαυση μπορεί να είναι ένας προγνωστικός δείκτης του μετέπειτα καρδιομεταβολικού προφίλ και της κατανομής του λίπους μετά την τελική έμμηνο ρύση.

Μαρία Καραφλού, MD, MSc, PhD

Ενδοκρινολογία Διαβήτης Μεταβολισμός

Διδάκτωρ Γυναικολογικής Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Πηγή:

Body composition analysis in healthy European women aged 43-50: a snapshot across the perimenopause

Maturitas Vol. 173p79 Published in issue: July, 2023 Author: Maria Karaflou

Γράφει η Δρ. Μαρία Καραφλού Μιχάλα, ενδοκρινολόγος, κάτοχος Mεταπτυχιακού  Οστεοπόρωσης από την Ιατρική Σχολή Αθηνών

Τα οστά μας αυξάνονται σε μήκος όσο είμαστε παιδιά και ψηλώνουμε. Υπάρχει μια εσφαλμένη πεποίθηση ότι με το που φτάνει κανείς το τελικό του ύψος, τα οστά δεν αλλάζουν. Η αλήθεια είναι ότι τα οστά των ενηλίκων είναι πάντοτε σε μια δυναμική ισορροπία ανάμεσα στην αναδόμηση και την απορρόφηση. Υπάρχει λοιπόν οστικός μεταβολισμός!

Η κορυφαία οστική μάζα θα επιτευχθεί ανάμεσα στα 30 και τα 40 έτη και έκτοτε τα οστά θα συνεχίσουν από τη μια να απορροφώνται και από την άλλη να αναδομούνται διαρκώς. Για αυτό και εμείς οι ενδοκρινολόγοι τονίζουμε ότι είναι σημαντικό να έχουμε επάρκεια ασβεστίου και βιταμίνης Δ μέσω της διατροφής για όλη μας τη ζωή. Επίσης είναι σημαντικό να ασκούμαστε και να φορτίζουμε σωστά τα κόκκαλά μας για να υπάρχει το ερέθισμα της οστικής ανακατασκευής.

Οι δείκτες οστικού μεταβολισμού είναι μόρια που μετριούνται στο αίμα μετά αιμοληψία και μας δείχνουν αν η ‘ζυγαριά’ γέρνει προς την οστική ανακατασκευή ή την οστική αποδόμηση. Ιδιάιτερα όταν μια γυναίκα μπαίνει στην εμμηνόπαυση, ο κίνδυνος για οστεοπόρωση αυξάνεται, καθώς τα οστά χάνουν έναν μεγάλο σύμμαχο, τα οιστρογόνα της γυναίκας. Τότε ο ενδοκρινολόγος θα ζητήσει ένα πάνελ εξετάσεων ανάμεσα σε αυτές το ασβέστιο, την βιταμίνη Δ και τους δείκτες NTx , CTx (δείκτες οστικής απορρόφησης), P1NP, οστεοκαλσίνη και οστικό κλάσμα αλκαλικής φωσφατάσης (δείκτες οστικής αναδόμησης). Θα ζητηθεί βέβαια και μέτρηση της οστικής πυκνότητας με μέθοδο DEXA, η οποία μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για το αν ο εξεταζόμενος έχει φυσιολογική οστική μάζα ή πάσχει από οστεοπενία ή οστεοπόρωση.

Το βάρος μας καθορίζεται από πολλούς παράγοντες και δεν είναι τυχαίο που σε κάθε δεδομένη χρονική περίοδο της ζωής μας εμείς οι ίδιοι βρισκόμαστε σε κάποιο πλατώ βάρους σώματος (Πρόκειται για το γνωστό πλέον set point του βάρους μας.

Οι πυλώνες της ρύθμισης του βάρους είναι:

• Γενετικοί. Είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς ότι υπάρχουν άτομα ή οικογένειες με ‘καλά γονίδια’ και οικογένειες πιο επιρρεπείς στις βλαπτικές επιδράσεις της σύγχονης τροφικής αλυσίδας και του τρόπου ζωής. Σίγουρα υπάρχουν και γενετικά νοσήματα που συνδένται με την παχυσαρκία.
• Επιγενετικοί (Epigenetics). To DNA μας είναι δεδομένο και δεν αλλάζει. Από την ενδομήτριο ζωή όμως ακόμη, αυτό βρίσκεται σε αλληλεπίδραση με πρωτε ί νες (πχ ιστόνες) που καθορίζουν την έκφρασή του. Καταστάσεις στρες της μητέρας ή ακόμη και προηγούμενων γενεών (πχ πείνα στην κατοχή) θεωρούμε πλέον οτι επηρεάζουν το έμβρυο και συνεπώς το άτομο.
• Περιβαλλοντικοί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σύγχρονο, αστικό περιβάλλον μας χαρίζει μόνο ευκαιρίες να παχύνουμε και όταν δεν λαμβάνουμε τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης (πχ προσεκτική επιλογή τροφών) γινόμαστε πολύ επιρρεπείς στην αύξηση βάρους. Οι λεγόμενοι ενδοκρινικοί διαταράκτες, δηλαδή μόρια της περιβαλλοντικής ρύπανσης ή χημικά της καθημερινότητας, όπως το πλαστικό επηρεάζουν δυσμενώς τους μηχανισμούς του μεταβολισμού.  Η διατροφή μέσα σε έναν αστικό ιστό στηρίζεται σε επεξεργασμένες τροφές με πολλά συντηρητικά και αυτο έχει κόστος στους μηχανισμούς που διαθέτουμε για να ‘νικάμε’ το οξειδωτικό στρες.
• Έλλειψη άσκησης. Πόσοι από εμάς κάνουμε τα 150 λεπτά ελεύθερου περπατήματος την εβδομάδα, χρόνος που θεωρείται πλέον ο ελάχιστος αναγκαίος για να έχουμε μια βασική φυσική δραστηριότητα; Η χρήση του αυτοκινήτου, οι πολλές ευκαιρίες να απολαμβάνουμε τα πάντα με ένα κλικ χωρίς βήμα από τον καναπέ μας έχουν τεράστιο μεταβολικό κόστος.

(Πηγή : SCOPE training and certification, 2022)

Σήμερα η παχυσαρκία έχει πλέον χαρακτηριστεί ως νόσος και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται όπως συμβαίνει πχ  με την υπέρταση. Η νέα γενιά φαρμάκων για την μείωση του βάρους θα πρέπει υπό αυστηρό πρωτόκολλο παρακολούθησης να χορηγείται σε όσους έχουν την ένδειξη. Έχει βρεθεί ότι ακόμη και η κατηγορία των ‘μεταβολικά υγιών παχύσαρκων ατόμων’ θα μεταπέσει σε προδιαβήτη και διαβήτη με μαθηματική ακρίβεια. Συνεπώς, καλύτερο το προλαμβάνειν. Η ποιότητα της ζωής μετά από απώλεια βάρους βελτιώνει και την ψυχολογική τους κατάσταση και απομακρύνει τη νοσηρότητα.

Δρ Μαρία Καραφλού Μιχάλα

Ενδοκρινολογία, Διαβήτης & Μεταβολισμός

SCOPE Scholarship 2022

Υποθυρεοειδισμός στα παιδιά

Ένα παιδί έχει υποθυρεοειδισμό όταν ο θυρεοειδής του δεν λειτουργεί επαρκώς και δεν παράγει τις θυρεοειδικές ορμόνες στις απαραίτητες ποσότητες για την αξιοποίηση της ενέργειας κα την αύξησή του.

Τότε χορηγούμε εξωγενώς από το στόμα θυροξίνη.

ΤΙ ΩΡΑ ΔΙΝΟΥΜΕ ΤΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗ:

Κάθε πρωί πριν το πρωινό γάλα ή φαγητό. Το παιδί πίνει το γάλα του 30 λεπτά μετά τη λήψη της θυροξίνης.

ΠΩ’Σ ετοιμάζουμε τη δόση;

• Aν το παιδί είναι μεγάλο (>12 ετών) και μπορεί να καταπιεί χάπι, λαμβάνει το χάπι με απλή κατάποση μαζί με ένα ποτήρι νερό χωρίς να το μασήσει.
• Για τα μικρότερα παιδιά χρησιμοποιούμε την υγρή μορφή. Ανακινούμε το μπουκάλι και βγάζουμε με σύριγγα (και όχι με κουταλάκι του γλυκού) την ακριβή ποσότητα που έχει υποδείξει ο ενδοκρινολόγος. Η ακρίβεια στα mL είναι απολύτως απαραίτητη.

ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ ΑΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΝΕΙ ΕΜΕΤΟ:

Αν κάνει εμετό 30 λεπτά μετά τη λήψη της θυροξίνης, τίποτα.

Αν κάνει εμετό εντός 30 λεπτών από τη λήψη του φαρμάκου, τότε ξαναδίνουμε τη δόση γιατί προφανώς έχει χαθεί μαζί με τον εμετό.

Από την Ενδοκρινολόγο Ενηλίκων & Παίδων, Μαρία Καραφλού Μιχάλα

Ιδιωτικό Ιατρείο

Αγίας Σοφίας 26Α Νέο Ψυχικό

Τηλέφωνο 2106714400

Πηγή: British Society for Paediatric Endocrinolgy

Copyright 2022

Γράφει η Δρ. Μαρία Καραφλού Μιχάλα, Ενδοκρινολόγος Διαβητολόγος & Ειδικός Μεταβολισμού, Μέλος Ευρωπαϊκής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης

Ιδιωτικό ιατρείο: Αγίας Σοφίας 26Α (κάθετος Λεωφόρου Κηφισίας), Νέο Ψυχικό

Τηλέφωνο: 2106714400

Με τον όρο χειρουργική εμμηνόπαυση εννοούμε την διακοπή περιόδου και την απόσυρση οιστρογόνων σε μια γυναίκα που προηγουμένως έβλεπε περίοδο μετά χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών της. Φυσιολογικά μια γυναίκα θα διέλθει την εμμηνόπαυση στα 51 έτη κατά μέσο όρο. Όταν όμως υποστεί για ιατρικούς λόγους αφαίρεση των ωοθηκών (συνήθως μαζί με αφαίρεση της μήτρας) πριν τη βιολογική εμμηνόπαυση, θα βιώσει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης ραγδαία (αγγειοκινητικά συμπτώματα, αλλαγές στο συναίσθημα, ξηρότητα γεννητικής περιοχής). Στην περίπτωση αυτή η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων εξατομικεύεται. (Πηγή: Surgical Menopause, British Menopause Society, June 2021)

Ο ενδοκρινολόγος θα αξιολογήσει την κατάσταση των οστών της και τον καρδιαγγειακό της κίνδυνο. Θα εκτιμήσει αν τα συμπτώματά της επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής της και θα χορηγήσει ή όχι αγωγή ρωτώντας πάντοτε αν υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού ή θρομβώσεων. (Πηγή: Surgical Menopause, British Menopause Society, June 2021)

Μετεμμηνοπαυσιακή Οστεοπόρωση

Γράφει η Δρ. Μαρία Καραφλού Μιχάλα, Ενδοκρινολόγος Διαβητολόγος & Ειδικός Μεταβολισμού, Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών ‘Μεταβολικών Νοσημάτων Οστών’ Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Η Αμερικανική Ενδοκρινολογική Εταιρεία σε οδηγίες της το 2020 συνόψισε τις τρέχουσες επιστημονικά τεκμηριωμένες γνώσεις μας για τη διάγνωση & την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης στις γυναίκες μετά την  εμμηνόπαυση.

Είναι γνωστό ότι με την απόσυρση των οιστρογόνων, οι γυναίκες χάνουν έναν μεγάλο σύμμαχο για την διατήρηση της αρχιτεκτονικής των οστών. Και αυτό γιατί τα οστά διαθέτουν οιστρογονικούς υποδοχείς και δέχονται ευεργετική δράση από τα οιστρογόνα.

Ποιες γυναίκες είναι σημαντικό να ξεκινούν αγωγή για την οστεοπόρωση;
Ξεκινούν αγωγή όσες έχουν υψηλό καταγματικό κίνδυνο, όπως αυτός υπολογίζεται μετά τη μέτρηση οστικής πυκνότητας  (χωρίς να έχει δοθεί φάρμακο για οστεοπόρωση, treatment naive) και ιδίως όσες έχουν ήδη πρόσφατο κάταγμα (Πηγή: Osteoporosis in postmenopausal Women, J Clin Endocrinol Metab, 2020, Endocrine Society).

Η επιλογή της κατάλληλης αγωγής γίνεται από τον θεράποντα ειδικό ιατρό.

Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2 είναι διαθέσιμα πολύ αποτελεσματικά φάρμακα. Η φαρμακοθεραπεία μαζί με αλλαγές στον τρόπο ζωής θα πρέπει να ξεκινάει από τη στιγμή της διάγνωσης του σακχαρώδους διαβήτη.

• Μετφορμίνη. Η μετφορμίνη είναι φάρμακο πρώτης γραμμής εκτός αν υπάρχουν αντενδείξεις για η χορήγησή της. Η μετφορμίνη είναι ένα φάρμακο ασφαλές και αποτελεσματικό με χαμηλό κόστος, το οποίο μειώνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά συμβάματα, τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και το σωματικό βάρος (σε μικρό βαθμό). Ανεπιθύμητες ενέργειες της μετφορμίνης είναι γαστρεντερικά ενοχλήματα και άλλες καταστάσεις όπως γαλακτική οξέωση τις οποίες παρακολουθεί μόνο ο θεράπων ιατρός.
• Καθώς ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία προοδευτική νόσος, η μονοθεραπεία με μετφορμίνη μπορεί να είναι αποτελεσματική για τα πρώτα χρόνια από τη διάγνωση και στη συνέχεια να απαιτηθεί η προσθήκη νέου φαρμάκου. Οι νεότερες οδηγίες της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας συνιστούν την προσθήκη των αναστολέων του συμμεταφορέα νατρίου – γλυκόζης 2. Οι αναστολείς του συμμεταφορέα νατρίου – γλυκόζης 2 επιφέρουν μείωση του βάρους και έχουν καρδιαγγειακό όφελος, σε περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας. Xορηγούνται από το στόμα και ο ασθενής θα πρέπει να γνωρίζει κάποιες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες όπως ουρολοιμώξεις λόγω της γλυκοζουρίας. Σε κάθε περίπτωση ο μόνος αρμόδιος για να χορηγήσει τα φάρμακα αυτά και να παρακολουθήσει την πορεία του ασθενούς είναι ο θεράπων Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος.
• Η χορήγηση αναλόγων GLP1 οδηγεί σε μείωση του βάρους σώματος του ασθενούς. Πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες σχετίζονται με το γαστρεντερικό σύστημα, όπως ναυτία, έμετοι, διάρροια. Σε κάθε περίπτωση ο μόνος αρμόδιος για να χορηγήσει τα φάρμακα αυτά και να παρακολουθήσει την πορεία του ασθενούς είναι ο θεράπων Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος.
• Αναστολείς DPP-4. Τα φάρμακα αυτά είναι ουδέτερα όσο αναφορά την απώλεια βάρους.
• Πιογλιταζόνη. Χορηγείται από του στόματος και ενδεχομένως προκαλεί μικρή αύξηση του βάρους σώματος του ασθενούς. Λόγω κατακράτησης υγρών τα φάρμακα της ομάδας αυτής έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια το οίδημα και την καρδιακή ανεπάρκεια. Σε κάθε περίπτωση ο μόνος αρμόδιος για να χορηγήσει τα φάρμακα αυτά και να παρακολουθήσει την πορεία του ασθενούς είναι ο θεράπων Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος.
• Σουλφονυλουρίες. Αποτελούν παλαιότερα φάρμακα με χαμηλό κόστος.
• Ινσουλίνη.

(Πηγή Diabetes Care, volume 45, January 2022)

Γράφει η Δρ. Μαρία Καραφλού Μιχάλα, Ενδοκρινολόγος Διαβητολόγος, Διδάκτωρ Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Σύμφωνα με τις οδηγίες της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας οι ασθενείς με ΣΔτΙΙ ή προ διαβήτη και ανεβασμένα ηπατικά ένζυμα ή παρουσία λιπώδους ήπατος σε υπερηχογράφημα ήπατος, θα πρέπει να ελέγχονται για Μη αλκοολικής αιτιολογίας στεατοηπατίτιδα και ηπατική ίνωση.

Ο διαβήτης συχνά συνδέεται με την ανάπτυξη λιπώδους διήθησης του ήπατος συμπεριλαμβανομένων των πιο σοβαρών μορφών της όπως ηπατικής ίνωσης, ηπατικής κίρρωσης & ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Αυξημένες τρανσαμινάσες έχουν συσχετιστεί με υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος, περίμετρο μέσης και τριγλυκερίδια.  Σήμερα, ένας ασθενής μπορεί να διαγνωσθεί με λιπώδη διήθηση του ήπατος μετά από υπερηχογράφημα της περιοχής. Συχνά είναι αναγκαία η παραπομπή σε ειδικό γαστρεντερολόγο, για ελαστογραφία ήπατος και εκτίμηση βιοδεικτών ίνωσης.

Αντιμετώπιση Λιπώδους Διήθησης του Ήπατος

Παρεμβάσεις οι οποίες οδηγούν σε αντιμετώπιση των μεταβολικών ανωμαλιών σε ασθενείς με ΣΔ όπως η απώλεια βάρους, η καλή ρύθμιση γλυκόζης, η χορήγηση αντιδιαβητικών φαρμάκων και η αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας έχουν αποδειχθεί επίσης ευεργετικές και όσον αφορά τη λιπώδη διήθηση του ήπατος. Τα νεότερα αντιδιαβητικά φάρμακα όπως η σιμαγλουτίδη καθώς και η βιταμίνη Ε έχει δειχθεί ότι βελτίωσαν την ιστολογία του ήπατος. Καθώς ετοιμαζόμαστε για μία νέα επιδημία, αυτή της λιπώδους διήθησης του ήπατος, πολλά πρέπει ακόμα να μελετηθούν.

 (Πηγή Diabetes Care, volume 45, January 2022)

Προλακτίνη & Προλακτίνωμα

Γράφει η ενδοκρινολόγος, Δρ Μαρία Καραφλού, απόφοιτος & διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών

Αρκετά συχνά παραπέμπονται στον ενδοκρινολόγο γυναίκες με υψηλή τιμή προλακτίνης. Η προλακτίνη είναι ορμόνη που εκκρίνεται από έναν αδένα που βρίσκεται μέσα στον εγκέφαλό μας, την υπόφυση.

Η προλακτίνη αυξάνεται σημαντικά και αυτό είναι φυσιολογικό στην εγκυμοσύνη και τον θηλασμό. Σε κάποιες γυναίκες (αλλά και άνδρες) όμως παρατηρείται μια υπερπλασία των λακτοτρόφων κυττάρων του αδένα που λέγεται υπόφυση, η οποία οδηγεί σε υπερέκκριση προλακίνης και αυτό μπορεί να δώσει συπτώματα όπως διαταραχές περιόδου, πάυση της περιόδου και γαλακτόρροια. Γαλακτόρροια είναι μια κατάσταση κατά τη οποία μια κοπέλα βλέπει λευκωπό έκκριμα στη θηλή του μαστού και αυτό επιτείνεται με την τριβή ή την σεξουαλική επαφή.

Η επίσκεψη στον ενδοκρινολόγο είναι απαραίτητη για να γίνει η λήψη του ιατρικού ιστορικού και να αποκλειστούν αίτια υπερπρολακτιναιμίας, όπως φάρμακα. Ο ενδοκρινολόγος θα επιβεβαιώσει εργαστηριακά (μετά τη λήψη ιατρικού ιστορικού και την κλινική εξέταση) την αυξημένη τιμή προλακτίνης. Θα ζητήσει απεικονιστικό έλεγχο της υπόφυσης με μαγνητική τομογραφία και θα διαγνώσει αν πρόκειται για μια υπερπλασία ή για εντοπισμένο αδένωμα της υπόφυσης που υπερεκκρίνει προλακτίνη και λέγεται προλακτίνωμα. Τα προλακτινώματα είναι καλοήθεις όγκοι της υπόφυσης και αντιμετωπίζονται με χορήγηση αγωγής και απεικονιστική παρακολούθηση. Ο ενδοκρινολόγος συχνά ζητά την εκτίμηση οφθαλμιάτρου, αν το αδένωμα της υπόφυσης βρίσκεται κοντά στο οπτικό χίασμα και τυχόν επηρεάζει την όραση της ασθενούς.